Prawo spadkowe szczegółowo określa kolejność dziedziczenia majątku po osobie zmarłej. Możliwości jest wiele, dlatego stworzono specjalne określenia, które ułatwiają prowadzenie postępowania spadkowego.
Stopień pokrewieństwa
Dwa podstawowe pojęcia funkcjonujące w prawie spadkowym to wstępni i zstępni. Są to pojęcia ogólne, których definicja jest bardzo szeroka. Nie jest to błąd prawny, ale działanie celowe, dzięki któremu można szybko i łatwo określić, o których spadkobiercach jest mowa. Zakwalifikowanie do jednej z tych dwóch grup zależy od stopnia pokrewieństwa spadkobiercy z daną osobą fizyczną.
Wstępni
Mianem wstępnych określa się osoby blisko spokrewnione ze zmarłym lub testatorem, które należą do wcześniejszego pokolenia, i od których wywodzi się zmarły lub testator. Innymi słowy, wstępnymi są przodkowie, czyli:
- rodzice,
- dziadkowie,
- pradziadkowie, itd.
Zstępni
Zstępnymi określa się wszystkich potomków danej osoby fizycznej. Co ważne, w świetle prawa potomkami są nie tylko biologiczne dzieci, naturalne wnuczęta, prawnuczęta, itd. Do zstępnych zalicza się także dzieci adoptowane (przysposobione), jak również dzieci uznane za własne oraz dzieci pochodzące spoza małżeństwa. Co więcej, jeżeli przysposobione dziecko testatora również adoptuje dziecko, to w świetle prawa oboje będą zaliczać się do zstępnych testatora.
Jak łatwo zapamiętać?
Osoby na co dzień zajmujące się prawem spadkowym nie mają problemu z określeniem kogo należy zaliczyć do wstępnych, a kogo do zstępnych danej osoby. Jednak laicy, którzy spotykają się z tymi pojęciami sporadycznie, mogą mieć pewne kłopoty w ich rozróżnianiu.
W określeniu wstępnych i zstępnych może pomóc wyobrażenie rodziny stojącej na schodach. Na środkowym stopniu stoi osoba fizyczna (zmarły, testator). Wszyscy przodkowie stoją na stopniach wyższych, czyli żeby do nich dotrzeć, należy wejść na górę. Stąd określenie wstępni. Zstępni znajdują się natomiast na stopniach niższych. Spotkanie z zstępnymi wymaga więc zejścia (zstąpienia) na dół, do swoich potomków.
Określenie, kto należy do wstępnych, a kto do zstępnych nie powinno więc być już kłopotliwe. Jeżeli jednak pozostają jeszcze wątpliwości, to rozwiać je może specjalista w tym zakresie, np. notariusz lub adwokat.