Przy wyliczaniu zachowku uwzględnia się przede wszystkim wartość masy spadku, a także darowizny poczynione przez spadkobiercę za życia – w zależności od tego, kto jest obdarowany, możliwe jest zwiększenie minimalnej kwoty zachowku, jak również zmniejszenie jej czy nawet zniesienie.
Osoba uprawniona a wysokość zachowku
W zależności od osoby uprawnionej wysokość przysługującego jej ułamku jest inna. Co do zasady ustawowy dziedzic otrzymuje 1/2 wartości udziału, jednak w przypadku osób małoletnich czy niezdolnych do pracy wysokość ta jest podwyższana do 2/3 udziału.
Udział a naliczanie ułamka
Przy wyliczaniu zachowku konieczne jest ustalenie udziału, który przypadałby danej osobie w sytuacji, w której spadkodawca nie sporządzi testamentu u notariusza. Przy ustalaniu udziału istnieje jednak istotna różnica w porównaniu do prostego dziedziczenia ustawowego. Należy bowiem wziąć pod uwagę również spadkobierców niezgodnych oraz takich, którzy odrzucili spadek. Nie uwzględnia się jednak osób, które dziedziczenia się zrzekły w drodze umowy ze spadkodawcą, a także osób skutecznie wydziedziczonych.
Uprawnieni do dziedziczenia
Aby prawidłowo wyliczyć nominalną wartość zachowku konieczne jest prześledzenie historii rodzinnych darowizn oraz treści testamentu. Przy obliczaniu wartości pieniężnej udziału będącej podstawą dla ustalenia przysługującego zachowku, należy masę spadkową powiększyć o darowizny udzielone spadkobiercą przez spadkodawcę. Nie uwzględnia się jednak drobnych darowizn takich jak chociażby prezenty urodzinowe, a także tych udzielonych innym osobom niż spadkodawcy czy uprawnieniu do zachowku oraz darowizn udzielonych wcześniej niż na 10 lat przed śmiercią spadkodawcy. Ponadto w sytuacji, w której zstępni spadkodawcy są uprawnieni do zachowku do wartości spadku nie zalicza się darowizn dokonanych zanim spadkobierca miał dzieci. W wypadku kiedy do zachowku uprawniony jest małżonek, do wartości spadku nie zalicza się też darowizn dokonanych przed wstąpieniem w związek małżeński.
Zadbanie o uprawnionych
Przy wyliczaniu wartości spadku konieczne jest także przeanalizowanie, czy spadkobierca za życia zadbał o uprawnionych do zachowku. Na poczet zachowku zalicza się wszystkie darowizny dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku. Ponadto, jeśli uprawnionymi są dzieci spadkodawcy, na poczet zachowku należy także zaliczyć koszty wychowania, jak również wykształcenia, które poniósł spadkodawca pod warunkiem, że przekroczyły one przeciętną wartość w danym środowisku. Jeśli natomiast uprawnionymi do zachowku są potomkowie zstępnego spadkodawcy, na ich rzecz zalicza się darowizny udzielone ich rodzicowi. Koniecznie trzeba też uwzględnić uczynione przez spadkodawcę w testamencie zapisy oraz polecenia o określonej wartości pieniężnej.